Tysiąc wspaniałych słońc - Khaled Hosseini

Są takie książki, o których jest ciężko pisać, bo są dla nas zbyt ważne. Tysiąc wspaniałych słońc to dla mnie taka historia. Zabierałam się do napisania jej recenzji niemalże z nieśmiałością, a potem poprawiałam kilkanaście razy. I wiecie co? Nadal mam wrażenie, że nie dość wyraźnie podkreśliłam geniusz autora oraz piękno opowieści. Cóż, widać tak musi być…

Mariam, nieślubna córka ubogiej służącej, i znacznie młodsza od niej Lajla, błękitnooka nastolatka, której ojciec pragnął dla niej kariery naukowej. Pochodzą z różnych środowisk i na pozór nie mają ze sobą nic wspólnego, prócz jednego: żadna z nich nie miała wyboru, poślubiając tego samego mężczyznę, starszego od każdej z nich o kilkadziesiąt lat Raszida. Obie kobiety zbliżają się do siebie, walcząc z tyranizującym je mężem, ale też z przeciwnościami losu i trudami życia w słońcu i pyle Kabulu pod dominacją Talibów. Życie tych dwóch kobiet stanowi kanwę, na której Khaled Hosseini tka swoją poruszającą historię. Zaraz… Dwie zwyczajne kobiety w burkach i mąż-psychopata – brzmi banalnie? Być może, ale na szczęście o Tysiącu wspaniałych słońc można powiedzieć wiele, ale na pewno nie że jest banalna.

Przede wszystkim to jedna z niewielu – żeby nie powiedzieć: jedyna – książka z motywem „zły muzułmanin znęca się nad żoną”, jaką mogę z czystym sumieniem polecić każdemu, a sama przeczytałam z ogromną przyjemnością (i to więcej niż raz). Może dlatego, że Hosseini pisze o życiu swoich bohaterek w bardzo naturalny sposób, bez niezdrowego zacietrzewienia i napastliwego tonu, które są tak charakterystyczne dla tego rodzaju „literatury”. Porusza kwestie ciężkie do zrozumienia i zaakceptowania przez zachodnich czytelników, ale robi to bez zniekształcającego obraz filtru kulturowego. W swoich słowach jest po prostu szczery, dzięki czemu jego powieść i bohaterowie są wiarygodni, niejednoznaczni i poruszający.

Dzięki Hosseiniemu można sobie zdać sprawę, że gdyby usunąć z pierwszego planu afgańską burkę i społeczne przyzwolenie na poligamię, to historia ta mogłaby wydarzyć się gdziekolwiek, w każdej kulturze. Ostatecznie wsparcie, przepięknie opisana przyjaźń, a także prawdziwa miłość w tej powieści nie uosabiają się w postaci blond Europejczyka, przybywającego niczym książę na białym koniu. W Afganistanie, jak i w każdym innym miejscu świata, żyją tacy sami ludzie, jakich znamy tutaj – dobrzy i źli – nawet jeśli ci źli bardziej rzucają się w oczy. I właśnie o takich zwykłych ludziach pisze Hosseini.

I to pisze, zaznaczmy, naprawdę dobrze. Świetny, obrazowy styl autora to coś, co dodatkowo odróżnia historię Mariam i Lajli od innych pozycji o podobnej tematyce. Książka jest po prostu bardzo dobrze napisana. Nieprzegadana, dynamiczna akcja, wiarygodne dialogi i poruszające wydarzenia sprawiają, że nie sposób się od niej odebrać. Atmosfera prażonego słońcem Kabulu jest wręcz namacalna. Hosseini pisze tak, jakby z każdym akapitem dawkował czytelnikom czyste emocje – i mam takie wrażenie przy każdej z jego powieści. Tysiąca wspaniałych słońc nie da się czytać obojętnie i bez zaangażowania. Każde słowo jest przemyślane, każde ma swoje miejsce i każde porusza jakąś ukrytą strunę w sercu, a po odwróceniu ostatniej strony książka na długo zostaje w pamięci. Powiem wprost – uwielbiam jego styl, mimo (a może dlatego?) że tak wyróżnia się na tle książek, które na ogół czytam.

Fascynuje mnie też Afganistan Hosseiniego; tęsknota za tym, czym był kiedyś i czym mógł się stać, przebrzmiewa ciągle w jego książkach. Jest to tęsknota za Afganistanem z 1988 roku, gdy dziesięcioletnia Lajla, o pięknych, długich, rozpuszczonych włosach, ubrana w europejski strój, mogła bez opieki wracać z koleżankami ze szkoły. Za Afganistanem, w którym kobieta – choć kulturowo dano jej inną rolę niż w Europie – mogła się kształcić, opuszczać swobodnie dom i rozmawiać z mężczyznami. Za Afganistanem, który widać na zdjęciach z tamtych czasów, ukazujących roześmiane studentki w krótkich sukienkach. Za Afganistanem sprzed przybycia mudżahedinów i sprzed rządu Talibów.

Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, jak dramatyczne i gwałtowne były zmiany, które przekształciły ten kraj, ani o tym, jak duży potencjał miało to miejsce wcześniej. Nic dziwnego, w końcu o Afganistanie słyszymy dziś w mediach niemal wyłącznie w kontekście kolejnych konfliktów czy interwencji zbrojnych. Wydaje mi się że choćby przez tę inną perspektywę „Tysiąc wspaniałych słońc” jest godne uwagi. Bo choć książek o Afganistanie nie brakuje, to rzadko kto pisze tak pięknie jak Hosseini o tym kraju, jego mieszkańcach i odmiennej kulturze, o której nadal wiemy zbyt mało.

Tysiąc wspaniałych słońc to również jedno z najbardziej poruszających zakończeń, jakie kiedykolwiek dane mi było spotkać w literaturze. Z jednej strony ciepłe i optymistyczne, z drugiej naznaczone cierpieniem. Nadzieja, śmierć, radość i smutek w rękach Hosseiniego tworzą harmonijną kompozycję. Ciężko powiedzieć coś więcej bez zdradzania zbyt wielu szczegółów, mogę więc jedynie gorąco polecić tę tę książkę, nawet jeśli pozornie to „nie Wasze klimaty”.

Tytuł: Tysiąc wspaniałych słońc
Autor: Khaled Hosseini
Wydawnictwo: Albatros
Liczba stron: 431